Có những cách thế để hiện diện trong cuộc sống. Sự hiện diện thể lý hay hiện diện tinh thần; hiện diện theo nghĩa chỉ có mặt hay hiện diện tràn đầy cả tinh thần lẫn thể xác. Vấn đề là hiện diện như thế nào mới là hiện diện thật và nó mang lại ý nghĩa gì cho chúng ta. Chúng ta có thể nói, tôi đang sống và như vậy chỗ nào có tôi thì tôi chẳng hiện diện là gì? Thật ra, có những lúc chúng ta “có mặt”, nhưng chưa chắc chúng ta đã “hiện diện”. Thế nên, sự hiện diện thật sự vẫn là hiện diện với trọn vẹn hiện hữu của mình – cả tinh thần lẫn thể chất. Có nghĩa là ở đây, ngay lúc này, tôi đang hiện diện và ý thức một cách đầy đủ, đang sống thật, những gì đang diễn ra trong cuộc đời của tôi. Cầu nguyện là phương thế giúp chúng ta hiện diện trọn vẹn trong hiện tại có Chúa với nhau và với chính cuộc đời mình.
Ngay sau cuộc trở lại của mình, chàng Augustinô đã chấp bút những lời lẽ bất tử này: “Thật quá trễ để con yêu mến Ngài, Ôi Đấng là Vẻ Đẹp ngàn xưa và ngàn sau; ôi thật quá trễ để con yêu mến Ngài! Ngài ở trong con, nhưng con lại ở bên ngoài, và chính ở bên ngoài đó mà con tìm kiếm Ngài. Trong dáng vẻ chẳng mấy yêu kiều của con, con lại đâm bổ vào những thứ yêu kiều mà Ngài đã dựng nên. Ngài ở trong con, nhưng con lại không ở với Ngài.”
Chân thành nhưng luôn bồn chồn, Augustinô đã tìm kiếm tình yêu và Thiên Chúa. Cuối cùng chàng lại khám phá ra cả hai ở một nơi chốn chẳng mong đợi giữ những nơi chốn khác, đó là trong chính bản thân mình. Thiên Chúa và tình yêu đã ở trong chàng Augustinô suốt dọc dài hành trình, nhưng chính chàng lại không ở trong mình. Hay nói khác đi, chàng không hiện diện trong chính hiện tại mà mình có.
Hãy thử suy gẫm về câu nói của Chúa Giêsu, “hôm nay ứng nghiệm lời ngôn sứ mà tai các ngươi vừa nghe.” Cái hôm nay của chàng Augustinô là hôm nay tìm về lại được với nhà mình, với chính bản thân mình. Nhưng cái hôm nay đó lại là ngày khó khăn nhất. Vì sao lại thế ư? Vì hôm nay hàm chứa một thách đố cho mọi người. Hôm nay mời gọi con người chúng ta đối diện với những gì mình đang có, đang được hưởng, và đang mời gọi chúng ta viết nên câu chuyện của đời mình. Ngày hôm qua và ngày mai chẳng có chút vướng bận nào; một cái đã qua và một cái chưa đến. Cả hôm qua và ngày mai không thể thực hơn hôm nay mà mỗi người chúng ta đang có trong tay mình. Nhưng có lẽ chúng ta thích ở trong “hôm qua và ngày mai” nhiều hơn thì phải, vì nó chẳng có chút vướng bận gì. Hãy tưởng tượng: nếu hôm qua và ngày mai là những nơi chốn thực như nhà của mỗi người chúng ta. Liệu chúng ta có thật sự ở “nhà mình” không? Ngay cả khi chúng là nơi chốn thực sự, chúng ta cũng chẳng mấy khi ở nhà. Chúng ta cũng chỉ ghé vào thoảng qua, rồi lại tiếp tục cuộc hành trình dạo chơi qua lại giữa hôm qua và ngày mai. Nếu có ghé, thì chúng ta cũng chỉ ghé lại để xem những câu chuyện ký ức của hôm qua và những câu chuyện tưởng tượng của ngày mai có bị đánh cắp chưa, nhưng rồi lại sẽ ra đi ngay thôi. Thực tế thì chúng ta đang đánh cắp chính mình. Câu hỏi đặt ra là: đâu mới là nhà thật của mỗi người chúng ta? Nơi này có ích gì cho tôi chăng?
Hãy quay lại với câu nói của Đức Giêsu: “hôm nay ứng nghiệm lời ngôn sứ mà tai các ngươi vừa nghe.” Giả như tất cả những lời ngôn sứ của mọi thời không được ứng nghiệm hôm nay, thì khi nào những lời ấy sẽ ứng nghiệm? Vì thế, hiện diện với chính mình, với những kinh nghiệm, những cảm nhận mà mình đang có ngay lúc này mới là điều thật sự cần thiết. Chính trong ngày hôm nay mà lời ngôn sứ được ứng nghiệm trong sự hiện diện của Đức Giêsu.
Bài học cho chúng ta chính là làm thế nào để chúng ta thực sự sống với Chúa trong hôm nay với những gì chúng ta đang trãi nghiệm. Nói cách khác trong chính da thịt này và ngay lúc này chúng ta cần hiện diện cách xung mãn nhất – hiện diện cả tinh thần lẫn thể xác. Cầu nguyện giúp chúng ta sống sự hiện diện cách trọn vẹn này. Vì chúng ta không cầu nguyện để khiến cho Thiên Chúa hiện diện với chúng ta. Thiên Chúa đã hiện diện rồi, Ngài luôn hiện diện trong mọi lúc mọi nơi. Trong Đức Giêsu, Thiên Chúa luôn hiện diện với chúng ta ngay hôm nay trong chính những kinh nghiệm của chúng ta. Thế nên, việc chúng ta cầu nguyện là để làm cho chính mình hiện diện với Thiên Chúa.
Sheila Cassidy đã thật có lý khi diễn tả rất ấn tượng ý tưởng: Thiên Chúa hiện diện trong nhà thờ không nhiều hơn trong quán ba, nhưng nói chung chúng ta thường hiện diện với Thiên Chúa trong nhà thờ nhiều hơn khi chúng ta ở quán ba. Vấn đề hiện diện không tại Thiên Chúa, nhưng tại chúng ta.
Thật đáng buồn điều đó lại cũng là sự thật về sự hiện diện của chính chúng ta đối với sự phong phú của cuộc đời mình. Rất thường chúng ta không hiện diện với những vẻ đẹp, nét yêu kiều, và ân sủng được đong đầy trong những khoảnh khắc đời thường trong cuộc sống chúng ta. Tặng phẩm của đất trời ở ngay trong chính những điều tầm thường đó, nhưng chúng ta thì lại không hiện diện ở đó. Chúng ta vẫn cứ mãi đuổi theo cái bóng của ngày hôm qua hay ngày mai. Chúng ta vẫn đuổi theo chúng bởi những bồn chồn chạy vạy, những mệt mỏi rã rời, những chi phối cuốn hút, những nóng nảy giận hờn, những ám ảnh trong đời, những thương tích hằn sâu, những vội vã, bất cứ thứ gì, chúng ta rất thường xuyên không ở trong chính mình đủ để có thể trân trọng những gì mà khoảnh khắc cuộc đời chúng ta đang nắm giữ. Chúng ta thường cho rằng cuộc đời mình thật bần cùng và nghèo túng, xám xịt, ngắn ngủi, không đáng để đặt trọn tâm tư vào đó, nhưng sai lầm của sự không hiện diện lại thuộc về phía chúng ta như trong cách thức chúng ta thiếu vắng sự hiện diện trong cầu nguyện vậy. Cuộc sống đến với chúng ta mang tràn đầy vẻ phong phú, nhưng chính chúng ta lại chẳng bao giờ hiện diện đầy đủ với những gì hiện có trong đời mình. Tuy đây có vẻ là một lời phát biểu kỳ lạ, nhưng đáng tiếc đó lại là sự thật.
Nhà thơ Rainer Marie Rilke, người Áo, nổi tiếng của thế kỷ 20, có lần ở đỉnh cao của danh tiếng đã nhận được một bức thư từ một chàng trai trẻ. Trong thư, chàng trai tỏ sự ngưỡng mộ của mình đối với nhà thơ và cũng nói rằng mình ganh tị với nhà thơ, ganh tị với cuộc sống của ông vì ông được ở trong một thành phố lớn, ganh tị vì cuộc sống của ông có quá nhiều tư tưởng và thật phong phú. Anh ta cũng tiếp tục với việc miêu tả về cuộc sống vô vị của mình ở một tỉnh lẻ, một thị trấn nhỏ bé, heo hút và quá tối tăm để có thể truyền cảm hứng cho những tư tưởng dệt nên những vần thơ. Nhưng hồi âm của Rilke không những không đồng tình mà còn thách đố chàng thanh niên, khi ông viết: “Nếu cuộc sống của bạn quá nghèo nàn đối với bạn, thì hãy nói với chính mình rằng mình đã không đủ thi vị để thấy và gọi tên sự phong phú của cuộc đời. Không có nơi nào là vô vị cả, không có cuộc đời nào mà không chứa đựng đầy chất thơ. Trong mọi khoảnh khắc đã chứa đựng yếu tố phi thời gian rồi, vì thế điều tạo nên sự phong phú cho cuộc đời không hệ tại ở những gì được chứa đựng trong mỗi khoảnh khắc, nhưng hệ tại ở sự nhạy cảm bên trong và sự hiện diện đối với mỗi khoảnh khắc.” Thơ ca chính là về sự hiện diện và tỉnh táo đủ với những gì trong đời thường mà bạn đang có.
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng đã cho chúng ta những hình ảnh và những cách chọn lựa khá đơn giản nhưng rất thật từ những sự kiện của mỗi ngày. Trong tác phẩm Mỗi Ngày Tôi Chọn Một Niềm Vui, nhạc sĩ đã cho thấy cách thức hiện diện trọn vẹn:
Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui
Chọn những bông hoa và những nụ cười…
Đường đến anh em đường đến bạn bè….
Cùng với anh em tìm đến mọi người
Tôi chọn nơi này cùng nhau ca hát
Để thấy tiếng cười rộn rã bay…
Chọn tiếng ru con nhẹ bước vào đời…
Tôi chọn nắng đầy, chọn cơn mưa tới…
Để lúa reo mừng tựa vẫy tay
Mỗi ngày tôi chọn ngồi thật yên
Nhìn rõ quê hương, ngồi nghĩ lại mình
Tôi chợt biết rằng vì sao tôi sống
Vì đất nước cần một trái tim ! …
Và như thế tôi sống vui từng ngày
Và như thế tôi đến trong cuộc đời
Đã yêu cuộc đời này bằng trái tim của tôi.
Phải chăng với những chọn lựa rất bình thường này, nhạc sĩ cũng đang muốn cho chúng ta thấy đó là cách đơn giản để hiện diện với Thiên Chúa, với cuộc đời, và với chính mình trong khoảnh khắc hiện tại mà chính mình đang có. Hiện diện bằng cách “yêu cuộc đời này bằng trái tim của” chính mình. Đây cũng chính là sự hiện diện tỉnh táo đủ trong đời thường mà chúng ta cần.
Chàng Âugustinô đã may mắn khi nhận ra không quá trễ cho dẫu chàng đã thốt lên: “quá trễ để con yêu mến Ngài!” May mắn là chiếc đồng hồ cuộc đời chàng đã không dừng lại trước khi chàng nhận ra sự hiện diện cần thiết. Nhưng liệu điều may mắn đó có đến với chúng ta chăng, nếu chúng ta cứ mãi quay quắt với những gì trong đời mình, và cứ mãi qua lại giữa hôm qua và ngày mai, mà lại không đủ tỉnh táo để hiện diện trong cái hôm nay, ngay lúc này, với những cảm nghiệm mà ta đang có. Đôi khi đối với chúng ta có vẻ như quá trễ trước khi chúng ta cảm nhận được sự phong phú của cuộc đời, chúng ta thường để cho đến khi mà sức khỏe và cuộc sống của chúng ta bị đe doạ thì mới hối tiếc.
Victor Frankl, tác giả của cuốn Con Người Tìm Kiếm Ý Nghĩa, sau một vài phút hoàn toàn chết lâm sàng, và được bác sĩ giúp cho sống lại đã cảm nhận được sự phong phú của mọi sự quanh mình khi ông viết: “một trong những khía cạnh rất quan trọng về cuộc sống sau khi trở về từ cửa tử là mọi sự đều trở nên quí giá, trở nên rất ư là quan trọng. Bạn cảm thấy như bị đâm xuyên bởi mọi sự, bởi những bông hoa, và bởi những đứa trẻ, bởi những thứ tuyệt đẹp quanh bạn – tất cả mọi hoạt động của cuộc sống, đi lại và hít thở, ăn uống và giao tiếp với mọi người. Mọi thứ giờ đây trông dường như đẹp hơn nhiều, và mỗi người cảm nhận được cường độ phép lạ mạnh mẽ trong mỗi phút giây.”
Cũng thế, khi chúng ta dám để cho mình cảm nhận sự quí giá của những gì đến trong đời mình, thì mọi thứ sẽ trở nên đẹp hơn ý nghĩa hơn nhiều. Như thế chìa khóa của cầu nguyện không phải là cố gắng khiến cho Thiên Chúa hiện diện, nhưng khiến cho bản thân hiện diện với Chúa. Chìa khóa để tìm kiếm vẻ đẹp và tình yêu trong cuộc đời cũng tương tự như vậy. Như Thiên Chúa, vẻ đẹp và tình yêu đã hiện diện rồi. Vấn đề là làm cho chính chúng ta hiện diện với những điều đó. Rất hiếm khi chúng ta thật sự ở bên trong lớp da của chính mình cách đầy đủ, hiện diện tràn đầy với khoảnh khắc hiện tại, và nhạy cảm đủ với vẻ phong phú giàu sang đang hiện diện trong cuộc sống của chính chúng ta. Kinh nghiệm của chúng ta đến mang tràn đầy vẻ phong phú, nhưng chúng ta lại quá thường xuyên không ở trong những trãi nghiệm đó. Giống như chàng Augustinô, chúng ta luôn vắng mặt với chính mình, xa lạ với những trải nghiệm của mình, tìm kiếm bên ngoài mình những điều đã ở trong mình rồi. Chìa khóa cho chúng ta chính là trở về nhà mình. Thiên Chúa và khoảnh khắc hiện tại không cần tìm kiếm ở đâu xa xôi bên ngoài kia. Ngài ở ngay đây rồi. Vấn đề là chúng ta cần phải ở đây ngay lúc này, trong chính mình với tất cả sự hiện diện cho chính mình.
Một ngày kia khi được hỏi ông có tin vào phép lạ không, nhà thần học lỗi lạc Karl Rahner đã trả lời: “tôi không tin vào những phép lạ, nhưng tôi dựa vào những phép lạ để sống qua từng ngày!” Trong thực tế, các phép lạ vẫn luôn hiện diện trong cuộc đời chúng ta từng giây từng phút. Chúng ta có hiện diện ở đó không? Chúng ta có thực sự hiện diện ở đó để lời Kinh Thánh có thể được ứng nghiệm trong chính chúng ta hôm nay với sự hiện diện của Đức Giêsu không.