Ăn chay là một vấn đề không chỉ dành riêng cho các Kitô hữu, và các tín đồ khác, nhưng ăn chay còn dành cho cả những người không có tôn giáo vì những lý do và mục đích khác nhau.
Quan điểm thời Cựu Ước:
Ăn chay thời Cựu Ước hầu hết là vì mục đích và lý do để đền tội, sám hối, cải tà quy chính để được Thiên Chúa đoái thương tha thứ tội lỗi. Trong Cựu Ước có nhiều chỗ nói về vấn đề này, chúng ta hãy xem một vài đoạn để rõ vấn đề ăn chay này.
– Hoàng hậu Ét-te khắc khoải âu lo đến chết được, liền tìm đến nương ẩn bên Chúa. Tâm hồn sầu khổ, bà cởi bỏ y phục lộng lẫy, mặc áo tang vào. Thay cho dầu thơm quý giá, bà lấy bụi tro dơ bẩn rắc lên đầu; bà hãm mình phạt xác nhiệm nhặt; thay vì trang điểm trau chuốt, bà để cho tóc xoã rối bời. Bà cầu xin cùng Chúa, Thiên Chúa Ít-ra-en:
“Lạy Chúa của con, lạy Vua chúng con,
Ngài là Thiên Chúa duy nhất.
Này con đang liều mạng, xin đến cứu giúp con.
Con cô đơn, chẳng còn ai cứu giúp, ngoại trừ Ngài.
Lạy Chúa, trong chi tộc của cha ông,
từ khi lọt lòng mẹ, con từng được nghe biết
là chính Ngài đã chọn Ít-ra-en giữa muôn ngàn dân tộc,
đã tuyển chọn cha ông chúng con
giữa mọi bậc tiền bối của các ngài
để làm thành gia nghiệp mãi mãi thuộc về Ngài.
Ngài thực hiện cho cha ông chúng con
mọi điều Ngài đã hứa.
Lạy Chúa, ngày chúng con gặp gian truân cùng khốn,
xin nhớ đến chúng con mà chứng tỏ quyền năng của Ngài.
Lạy Vua các thần minh, Đấng thống trị mọi kẻ cầm quyền,
xin ban cho con lòng dũng cảm,
và dạy con biết nói lời êm tai
khi phải ra trước mặt loài sư tử.
Xin đổi lòng con sư tử ấy để nó căm thù kẻ chống lại chúng con,
khiến cho hắn và quân đồng loã phải tiêu diệt hoàn toàn.
Thần dân Ngài, xin Ngài giải thoát.
Con cô đơn, xin đến cứu giúp con.
Lạy Chúa, ngoài Ngài ra, con đâu còn ai nữa! (Et 3, 17k – 17t)
– Hỡi các tư tế, hãy mặc áo vải thô mà than van kêu khóc! Rú lên đi, hỡi những người phục vụ bàn thờ! Hãy đến, mặc áo vải thô mà thức suốt đêm, hỡi những người phục vụ Thiên Chúa, vì lễ hiến dâng và lễ tưới rượu đã bị cấm cử hành nơi Nhà Thiên Chúa. Hãy ra lệnh giữ chay thánh, công bố mở cuộc họp long trọng, triệu tập các cụ già và toàn thể cư dân trong xứ tại Nhà Đức Chúa, Thiên Chúa các ngươi.Hãy kêu lên Đức Chúa . Ôi, ngày đáng sợ thay! Ngày của Đức Chúa quả đã gần kề! Ngày sẽ đến tựa cơn tàn phá do lệnh Đấng Toàn Năng. (Ge 1, 13 – 15)
– Đây là sấm ngôn của Đức Chúa “Nhưng ngay cả lúc này, các ngươi hãy hết lòng trở về với Ta, hãy ăn chay, khóc lóc, và thống thiết than van.” Đừng xé áo, nhưng hãy xé lòng. Hãy trở về cùng Đức Chúa là Thiên Chúa của anh em, bởi vì Người từ bi và nhân hậu, chậm giận và giàu tình thương, Người hối tiếc vì đã giáng họa. Biết đâu Người chẳng nghĩ lại và hối tiếc mà để lại phúc lành, hầu anh em có lễ phẩm và lễ tưới rượu dâng lên Đức Chúa là Thiên Chúa của anh em. (Ge 2, 12 – 24)
– Ông Giô-na bắt đầu vào thành, đi một ngày đường và công bố: “Còn bốn mươi ngày nữa, Ni-ni-vê sẽ bị phá đổ.” Dân Ni-ni-vê tin vào Thiên Chúa, họ công bố lệnh ăn chay và mặc áo vải thô, từ người lớn đến trẻ nhỏ. Tin báo đến cho vua Ni-ni-vê; vua rời khỏi ngai, cởi áo choàng, khoác áo vải thô, và ngồi trên tro. Vua cho rao tại Ni-ni-vê: “Do sắc chỉ của đức vua và các quan đại thần, người và súc vật, bò bê và chiên dê không được nếm bất cứ cái gì, không được ăn cỏ, không được uống nước. Người và súc vật phải khoác áo vải thô và hết sức kêu cầu Thiên Chúa. Mỗi người phải trở lại, bỏ đường gian ác và những hành vi bạo lực của mình. Biết đâu Thiên Chúa chẳng nghĩ lại, chẳng bỏ ý định giáng phạt, và nguôi cơn thịnh nộ, khiến chúng ta khỏi phải chết.” Thiên Chúa thấy việc họ làm, thấy họ bỏ đường gian ác mà trở lại, Người hối tiếc về tai hoạ Người đã tuyên bố sẽ giáng trên họ, Người đã không giáng xuống nữa. (Gn 3, 4 – 10)
Quan điểm thời Tân Ước:
Thời Tân Ước thì Chúa Giêsu lại dạy người ta một quan điểm khác về cách ăn chay, về nội dung, mục đích và những lý do thì không khác nhưng về hình thức thì lại khác hẳn. Chúng ta hãy xem một số đoạn trong Tin Mừng Chúa dạy về cách ăn chay.
– “Còn khi ăn chay, anh em chớ làm bộ rầu rĩ như bọn đạo đức giả: chúng làm cho ra vẻ thiểu não, để thiên hạ thấy là chúng ăn chay. Thầy bảo thật anh em, chúng đã được phần thưởng rồi. Còn anh, khi ăn chay, nên rửa mặt cho sạch, chải đầu cho thơm, để không ai thấy là anh ăn chay ngoại trừ Cha của anh, Đấng hiện diện nơi kín đáo. Và Cha của anh, Đấng thấu suốt những gì kín đáo, sẽ trả lại cho anh. (6, 16 – 18)
– Bấy giờ các môn đệ ông Gioan và các người Pharisêu đang ăn chay; có người đến hỏi Ðức Giêsu: “Tại sao các môn đệ ông Gioan và các môn đệ người Pharisêu ăn chay, mà môn đệ ông lại không ăn chay?” Ðức Giêsu trả lời: “Chẳng lẽ khách dự tiệc cưới lại có thể ăn chay, khi chàng rể còn ở với họ? Bao lâu chàng rể còn ở với họ, họ không thể ăn chay được. Nhưng khi tới ngày chàng rể đã bị đem đi, bấy giờ họ mới ăn chay trong ngày đó. Chẳng ai lấy vải mới mà vá áo cũ, vì như vậy, miếng mới đã vá vào sẽ kéo vải cũ, khiến chỗ rách lại càng rách thêm. Cũng không ai đổ rượu mới vào bầu da cũ, vì như vậy, rượu sẽ làm nứt bầu, thế là rượu cũng mất mà bầu cũng hư. Nhưng rượu mới, thì phải bầu mới!” (Mc 2, 18 – 22)
Quan điểm của Giáo Hội:
Hội Thánh dạy ăn chay để “đảm bảo thời gian tu luyện và sám hối để chuẩn bị tâm hồn mừng các ngày lễ phụng vụ. Chay tịnh và hãm mình góp phần giúp chúng ta làm chủ được các bản năng và đạt tới tự do nội tâm.” Hội Thánh “dạy các tín hữu có bổn phận chu cấp cho những nhu cầu vật chất của Hội Thánh, tùy theo khả năng mỗi người.”[1] (5 điều răn mới của Hội Thánh)
Ăn chay theo Phật Giáo và xã hội:
Theo Phật Giáo thì ăn chay là để tránh sát sinh, thể hiện lòng từ bi; còn nhiều lý do khác theo một số trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như sợ lên cân, béo, sợ các bệnh phát xuất từ bênh béo phì gây ra bệnh tim mạch, cao huyết áp, nhất là bệnh gút… Thêm vào đó, các chị em giữ eo cho đẹp dáng.
Tóm lại, việc ăn chay với con người nói chung thì có nhiều mục đích và lý do khác nhau để đạt được những mục đích tốt cho cả đời sống tâm linh và thể lý. Nhưng riêng đối với đạo Công Giáo thì việc ăn chay này đặt nặng vào việc sám hối tội lỗi để được Thiên Chúa xót thương và ban phúc lành, nhất là việc chuẩn bị tâm hồn để đón mững đại lễ Vượt Qua, tưởng niệm cuộc khổ nạn, sự phục sinh, và việc lên trời của Chúa. Từ đó chúng ta làm chủ được thân xác, dành dụm của cải để làm việc bác ái và xây dựng Giáo Hội. “Đây là lúc thuận tiện, đây là ngày cứu độ.” (Is 49, 8)
Thủ Đức, ngày 4, tháng 3, năm 2012
Raphael M. Trần Quốc Nhật O.Carm.